Cách đây vài ngày, tôi vừa gặp lại một người bạn lâu năm không gặp. Chúng tôi từng học chung và cũng từng khá thân thiết với nhau. Ngày xưa tôi đã từng rất ghen tị với cậu ta bởi đó là một anh chàng cực kỳ thông minh, nhanh nhạy, luôn là người dễ dàng nắm bắt được các bài học. Trong khi đó, tôi chỉ là 1 học sinh vô cùng bình thường, thậm chí tôi còn cho rằng mình chỉ là một gã chậm hiểu. Lên đại học, cậu trở thành thủ khoa của ngành tại một trường đại học trong Tp Hồ Chí Minh, còn tôi đậu đại học với số điểm vừa suýt soát. Mỗi người một định hướng, cuộc sống mỗi người mỗi khác nên cũng chẳng còn liên hệ với nhau.

Cách đây vài ngày, cậu vừa nghỉ phép về thăm nhà, cậu liên hệ với tôi để gặp gỡ. Chúng tôi gặp nhau ở một quán cafe nhỏ. Gọi 2 cốc cafe, cậu tâm sự.

Cậu nói rằng cuộc đời cậu bắt đầu xuống dốc từ khi lên đại học. Từ một cậu học sinh thông minh, chăm chỉ, cậu bắt đầu nghiện chơi điện tử, vướng vào thuốc lá và ăn nhậu. Hậu quả của những thói quen xấu đó dần dần bộc lộ. Bắt đầu năm thứ 2 đại học, cậu học hành sa sút, sức khoẻ mắc nhiều vấn đề do rượu bia, thuốc lá và nhiều đêm thức trắng cày điện tử. Liên tục trượt môn khiến cậu mất đi động lực học tập. Nhưng rồi cậu cũng cố gắng, cậu vật lộn với các môn học và cuối cùng cũng tốt nghiệp với số điểm vừa đủ.

Tốt nghiệp xong xin được 1 công việc với mức lương đủ ăn. Ở một thành phố lớn, có một công việc đã khó, có một công việc để ổn định tài chính còn khó hơn. Cậu biết mình cần học hỏi thêm.

Cậu biết bản thân hổng tiếng Anh nên quyết định bỏ ra gần chục triệu đi học trung tâm. Nhưng chưa được 1 tháng thì chẳng giữ nổi động lực nên đành nghỉ.

Cậu cũng bắt đầu được tiếp xúc với lĩnh vực phát triển bản thân nhưng rồi cũng chẳng có gì khả quan. Thấy mọi người khuyên đọc sách, cậu cũng bắt đầu đọc sách, nhưng mỗi lần cũng chỉ đọc vài ba trang sách là lại lười, lại thôi. Thấy anh em công ty rủ nhau đi học hội thảo phát triển bản thân, cậu cũng đi học. Học xong tràn đầy động lực, nhưng cũng chỉ thay đổi được vài buổi, hết động lực là đâu lại vào đấy.

3 năm ra trường, công việc chẳng tiến bộ, kiến thức không đột phá, không duy trì được động lực để học hỏi, tụt hậu cả với những đứa đồng nghiệp thua mình mấy tuổi, trong khi thói quen thức khuya và thuốc lá từ hồi sinh viên dù đã thử, vẫn chưa bỏ được. Cậu thực sự đang loay hoay và bế tắc trong cuộc sống.

Một ngày nọ, cậu nghe thông tin từ tôi qua một vài người bạn. Cậu biết tôi giờ đã xây dựng được 1 kênh Youtube gần 200k người theo dõi, xây dựng được một doanh nghiệp Online kiếm hàng ngàn USD mỗi tháng trong khi vẫn có thời gian tận hưởng những thú vui cá nhân. Quan trọng hơn, điều cậu ngưỡng mộ nhất ở tôi là tôi không hề dính vào bất kỳ thứ tệ nạn nào. Không rượu bia, cờ bạc, không thuốc lá, không tụ tập ăn nhậu. Và cậu cần tôi giải cứu.

Tôi khá chắc rằng hầu hết chúng ta đều giống như anh bạn của tôi vậy. Tại 1 thời điểm nào đó, ta biết rằng mình cần phải thay đổi. Ta biết rằng thói quen hút thuốc của mình là độc hại, biết rằng mình chưa đọc đủ sách, biết rằng mình cần phải tập thể thao…

Một số người thì chấp nhận "số phận", họ mặc kệ cuộc đời đến đâu thì đến.

Một số khác tìm cách thay đổi, họ tới các buổi chia sẻ về phát triển bản thân, được truyền năng lượng để bắt đầu hành động. Nhưng rồi đâu lại vào đấy, họ không thoát khỏi sự cám dỗ của Facebook, Youtube, công việc thì vẫn xao lãng. Tập thể dục được 3 hôm thì lại lười. Đọc sách cố lắm cũng chỉ được 1 tuần là bìa sách lại đóng bụi. Và họ tự trách bản thân thật là lười biếng và vô dụng.

Nhưng có thật là bởi vì bạn lười biếng và vô dụng nên cuộc đời bạn mới bế tắc?

Cách đây vài ngày, tôi gặp gỡ một người bạn - 1 triệu phú đô la. Bạn biết anh ta than thở với tôi điều gì không?

“Dạo này lười quá, chẳng có động lực để làm việc gì cả.”

Wow, đó là 1 trong số những người chăm chỉ nhất và thành công nhất tôi từng biết. Ấy vậy mà anh ta than thở rằng mình đang mất động lực làm việc.

Mọi người thường cho rằng, người thành công thường có siêu năng lực. Họ được sinh ra với một tinh thần thép cộng tính kỷ luật với bản thân cao độ. Nhưng sự thực thì hầu hết trong số họ đều giống như bạn và tôi, lười biếng và dễ bị cám dỗ, đó vốn dĩ là bản năng của con người - luôn tìm kiếm những điều dễ dàng thực hiện và nhanh chóng có kết quả.

Nhưng điểm khác biệt lớn nhất giữa người thành công và người tầm thường mà tôi chứng kiến là những người thành công xây dựng nên một hệ thống thói quen xoay quanh cuộc sống của họ, giúp họ tự động hoá được những hành vi có lợi, cắt bỏ những hành vi xấu, duy trì động lực và sự tập trung trong công việc để tạo nên một cuộc sống thành công và hạnh phúc.

Kể cả những người thành công nhất cũng có lúc mất động lực. Nhưng những người thành công không trông chờ vào động lực để làm việc bởi vì họ biết rằng, trông chờ vào 1 thứ cảm xúc nghĩa là nó sẽ bất ổn và khó kiểm soát. Thay vào đó, họ tìm cách thiết kế cuộc sống để động lực tự động xuất hiện. Họ hiểu rằng động lực sẽ tự xuất hiện khi ta thiết kế một môi trường phù hợp để nó xuất hiện - họ kiểm soát nó.

Nhiều người thường gọi đây là “kỷ luật bản thân". Nhưng kỷ luật bản thân không phải là ép bản thân vào khuôn khổ với những quy tắc cứng nhắc mà là thiết kế một cuộc sống sao cho những hành vi tốt được thực hiện một cách tự động.

Hay nói cách khác, những người thành công này cũng rất lười, nhưng họ lại lười một cách cực kỳ thông minh.

Trong khi những người bình thường luôn cố gắng tìm kiếm “Công thức ma thuật thành công" hay “XX bước kỳ diệu để đạt mục tiêu" thì những người thật sự thành công biết rằng chẳng bao giờ tồn tại những thứ như vậy. Họ hiểu rằng thành công là sự tích luỹ của các hành động, thói quen mà họ làm hằng ngày.